Zmiany w zasadach ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym niebędącym pracownikami od 1 stycznia 2016 r.

1. Ubezpieczeni, do których mają zastosowanie zmienione zasady ustalania podstawy wymiaru
2. Gdy ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu
3. Gdy ubezpieczony posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu i przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie przekracza 30 dni
4. Niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego - ubezpieczony posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu
5. Niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego - ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego
6. Podstawa wymiaru zasiłków przysługujących z ubezpieczenia wypadkowego
7. Podstawa wymiaru zasiłków w okresie przejściowym

Przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. poz. 1066 i poz. 1735) wprowadzają od 1 stycznia 2016 r. zmiany w zasadach ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym niebędącym pracownikami.

Ubezpieczeni, do których mają zastosowanie zmienione zasady ustalania podstawy wymiaru

Zmiany zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłków mają zastosowanie do osób niebędących pracownikami, których:

1. niezdolność do pracy powstała przed upływem 12 kalendarzowych miesięcy nieprzerwanego ubezpieczenia, poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy oraz
2. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w myśl przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi kwota zadeklarowana, tj.:

• osób prowadzących pozarolniczą działalność,
• osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność,
• duchownych,
• osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, deklarujących kwotę stanowiącą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe,
• osób współpracujących z osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Gdy ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu

W przypadku ubezpieczonego:

• dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi kwota zadeklarowana,
• którego niezdolność do pracy powstała po upływie pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego,
• podlegającego nieprzerwanie ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy,

podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:

1. przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz
2. kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz liczby tych miesięcy.

Przy obliczaniu przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz kwot przewyższających najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za te miesiące (nadwyżek), przyjmuje się najniższą podstawę wymiaru składek przewidzianą przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dla kodu tytułu ubezpieczenia z okresu, z którego podstawa wymiaru zasiłku jest ustalana.

Jeżeli ubezpieczony przez cały okres wykonywania pozarolniczej działalności, w którym przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przewidują minimalną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynoszącą 30% minimalnego wynagrodzenie za pracę, deklaruje jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę wynoszącą co najmniej 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, przy obliczaniu kwot przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia oraz kwot przewyższających najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za te miesiące (nadwyżek), za najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe przyjmuje się kwotę 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.

Jeżeli niezdolność do pracy powstała po upływie pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, a nieprzerwany okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni, w czasie której tytuł ubezpieczenia chorobowego trwa, przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględnia się zarówno przychód ubezpieczonego z nieprzerwanego okresu ubezpieczenia chorobowego, jak i z okresu sprzed takiej przerwy. Dotyczy to przypadków, w których ubezpieczenie chorobowe ustało z powodu nieopłacenia składki w terminie lub we właściwej wysokości, jak i przypadku wyłączenia z ubezpieczenia chorobowego na wniosek ubezpieczonego. Nie dotyczy to natomiast przypadków, w których tytuł ubezpieczenia ustał, np. z powodu zawieszenia działalności lub w wyniku zbiegu tytułów ubezpieczenia.

Gdy ubezpieczony posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu i przerwa w ubezpieczeniu chorobowym nie przekracza 30 dni

Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego podlegającego nieprzerwanie ubezpieczeniu chorobowemu przez okres krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi kwota zadeklarowana, powstała po upływie pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego, a okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku w liczbie pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia uwzględnia się również pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia z poprzedniego tytułu. Liczba pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia, uwzględnionych z aktualnego i poprzedniego tytułu nie może przekraczać 12.

Podstawę wymiaru zasiłku stanowi w takim przypadku suma:

1. przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne kalendarzowe miesiące ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku, oraz
2. kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71%, za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega uwzględnieniu wpodstawie wymiaru zasiłku oraz liczby tych miesięcy, powiększonej o liczbę pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu.

Niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego - ubezpieczony posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu

Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, zarówno ubezpieczonego, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, jak i pozostałych ubezpieczonych:

• powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz
• okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu,

przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku uwzględniana jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc kalendarzowy, w którym powstała niezdolność do pracy, po jej uzupełnieniu zgodnie z przepisem art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r.

Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, dla którego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe stanowi zadeklarowana kwota, powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego oraz okres ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się po przerwie nieprzekraczającej 30 dni od ustania ubezpieczenia z innego tytułu, podstawę wymiaru zasiłku stanowi suma:

1. miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71%, oraz
2. kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej kwoty zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek, po jej uzupełnieniu do pełnej miesięcznej kwoty, którą ubezpieczony uzyskałby za pełny miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, w części przewyższającej miesięczną najniższą podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, za miesiąc kalendarzowy, w którym powstała niezdolność do pracy, po pomniejszeniu o kwotę odpowiadającą 13,71% (tzw. "nadwyżki"), oraz liczby pełnych kalendarzowych miesięcy aktualnego ubezpieczenia (liczby 1), powiększonej o liczbę pełnych kalendarzowych miesięcy ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu.

Niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego - ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego

W przypadku, gdy niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem należącego do grupy ubezpieczonych, dla których jest określona najniższa podstawa wymiaru składek, powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu albo przerwa pomiędzy aktualnym okresem ubezpieczenia a poprzednim okresem ubezpieczenia chorobowego przekracza 30 dni, podstawę wymiaru zasiłku  stanowi najniższa miesięczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tej podstawy.

Jeżeli niezdolność do pracy ubezpieczonego niebędącego pracownikiem, dla którego nie została określona najniższa podstawa wymiaru składek, powstała przed upływem pełnego kalendarzowego miesiąca ubezpieczenia chorobowego i ubezpieczony nie posiada wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, okresem, z którego przyjmowany jest przychód do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku jest w przypadku wszystkich ubezpieczonych niebędących pracownikami miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku.

Podstawa wymiaru zasiłków przysługujących z ubezpieczenia wypadkowego

Przedstawione zasady stosuje się także odpowiednio przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków przysługujących z ubezpieczenia wypadkowego.

Podstawa wymiaru zasiłków w okresie przejściowym

Obowiązujące od 1 stycznia 2016 r. przepisy ustawy z dnia 15 maja 2015 r. mają zastosowanie do ubezpieczonych niebędących pracownikami, których niezdolność do pracy uprawniająca do zasiłku powstała po 31 grudnia 2015 r., a także gdy niezdolność do pracy powstała przed dniem 1 stycznia 2016 r., a prawo do zasiłku  powstało po 31 grudnia 2015 r. (np. gdy  ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku chorobowego za część niezdolności do pracy przypadającej w okresie wyczekiwania). Jeżeli prawo do zasiłku powstało przed 1 stycznia 2016 r. i przysługuje także po tej dacie, zasiłek jest wypłacany od podstawy wymiaru ustalonej według dotychczasowych zasad obowiązujących przed zmianą.

Jeżeli ubezpieczony pobierał zasiłek za okres przed 1 stycznia 2016 r. oraz po 31 grudnia 2015 r. powstanie prawo do kolejnego zasiłku bez przerwy lub po przerwie trwającej krócej niż 3 miesiące kalendarzowe oraz pomiędzy okresami pobierania zasiłku nie było przerwy w ubezpieczeniu, podstawy wymiaru zasiłku, do którego prawo powstało po 31 grudnia 2015 r., nie ustala się na nowo.

W przypadku, gdy ubezpieczony pobierał zasiłek za okres przed 1 stycznia 2016 r. oraz po 31 grudnia 2015 r. powstanie prawo do kolejnego zasiłku lub do tego samego rodzaju zasiłku po przerwie oraz między okresami pobierania zasiłków wystąpiła przerwa trwająca co najmniej 3 miesiące kalendarzowe lub między okresami pobierania zasiłku wystąpiła przerwa w podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu, nawet gdy przerwa między okresami pobierania zasiłku nie trwa co najmniej 3 miesiące kalendarzowe, podstawę wymiaru zasiłku przysługującego po przerwie ustala się na nowo, z uwzględnieniem nowych zasad określonych przepisami ustawy z dnia 15 maja 2015 r.