Zatrudnianie obywateli państw trzecich a ubezpieczenia społeczne w świetle przepisów prawa unijnego - zasady obowiązujące do 1 maja 2018 r.

Unijne przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zawarte są przede wszystkim w dwóch rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego oznaczonych numerami 883/2004 oraz 987/2009. Rozporządzenia te co do zasady mają zastosowanie do osób, które posiadają obywatelstwo jednego z państw należących do UE. Do obywateli państw trzecich rozporządzenia te mogą mieć zastosowanie, przy spełnieniu warunków określonych w rozporządzeniu 1231/2010. Są one następujące:

1. osoba znajduje się w sytuacji, która pod każdym względem dotyczy więcej niż jednego państwa członkowskiego.
2. legalnie zamieszkuje na terytorium państwa członkowskiego.

W praktyce szczególnie istotny jest warunek legalnego zamieszkiwania w państwie członkowskim. Kryteria służące ustaleniu miejsca zamieszkania (ośrodek interesów życiowych) zostały określone w art. 11 rozporządzenia 987/2009. Są to w szczególności następujące elementy:

1. czas trwania i ciągłość pobytu na terytorium zainteresowanych państw członkowskich,
2. sytuacja danej osoby, w tym:

• charakter i specyfika wykonywanej pracy, w szczególności miejsce, w którym praca ta jest zazwyczaj wykonywana, jej stały charakter oraz czas trwania każdej umowy o pracę,
• jej sytuacja rodzinna oraz więzi rodzinne,
• jej sytuacja mieszkaniowa, zwłaszcza informacja, czy sytuacja ta ma charakter stały,
• prowadzenie jakiejkolwiek działalności o charakterze niezarobkowym,
• państwo członkowskie, w którym osoba uważana jest za mającą miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Państwem zamieszkania jest więc to państwo, w którym osoba zwykle zamieszkuje i w którym znajduje się jej ośrodek interesów życiowych. Oświadczenie osoby o tym, że zamieszkuje w Polsce podlega ocenie z punktu widzenia wyżej wymienionych kryteriów.

Ważne!
Nie należy utożsamiać pojęcia „zamieszkanie”, z pojęciem „pobyt”.

Pojęcie „zamieszkanie” oznacza miejsce, w którym osoba zwykle przebywa, natomiast „pobyt” oznacza pobyt czasowy. Określenie „pobyt” cechuje tymczasowy charakter oraz fakt, że dana osoba zamierza powrócić do swojego miejsca zamieszkania, kiedy tylko zrealizuje podstawowy cel pobytu w innym państwie.

Ważne!
Zgodnie z przepisami unijnej koordynacji można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania (nawet jeśli dana osoba jest zameldowana bądź przebywa na przemian w kilku państwach członkowskich).

Należy pamiętać, że istotne są również dokumenty potwierdzające legalność pobytu obywatela państwa trzeciego w Polsce. Są to, między innymi, ważna karta pobytu oraz wiza wydana w celu wykonywania działalności zarobkowej.

Podstawy prawne:

1. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166
   z 30.04.2004 r., str. 1, z późn. zm.),
2. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 284 z 30.10.2009 r., str. 1, z późn. zm.),
3. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1231/2010 z dnia 24 listopada 2010 r. rozszerzające rozporządzenie (WE) nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz. Urz. UE L 344 z 29.12.2010 r., str. 1).