Zasady ustalania prawa i wysokości emerytury z FUS dla funkcjonariuszy Służby Celnej lub Służby Celno-Skarbowej

Informacje ogólne

Od 1 stycznia 2018 r., na mocy ustawy z 11 maja 2017 r. [1], funkcjonariusze Służby Celnej (SC) oraz Służby Celno-Skarbowej (SCS) są wyłączeni z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Obecnie są oni objęci zaopatrzeniem emerytalnym na podstawie przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r. [2].

Funkcjonariusze SC oraz SCS, którzy spełnią warunki z odpowiednich przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r., będą mogli nabyć prawo m.in. do emerytury policyjnej. Do jej ustalenia będzie można przyjąć m. in. okresy służby w SC oraz w SCS przypadające przed 1 stycznia 2018 r., czyli w okresie, gdy funkcjonariusz z tytułu pełnienia tej służby podlegał powszechnym ubezpieczeniom społecznym.

Funkcjonariuszowi SC lub SCS, któremu ustalono prawo do emerytury policyjnej, tj. z zaopatrzenia emerytalnego, można również ustalić prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (FUS) z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, tj. z powszechnego systemu ubezpieczeń.

To, jak ustalimy wysokość emerytury z FUS oraz czy będziemy ją wypłacać  zależy od sytuacji funkcjonariusza SC lub SCS, który występuje z wnioskiem o emeryturę z FUS w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Zasadnicze znaczenie ma to, czy:

• funkcjonariusz S.C. lub SCS ma już ustalone prawo do emerytury policyjnej na podstawie przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r., a jeśli tak, to na podstawie którego przepisu obliczono wysokość tej emerytury.
• funkcjonariusz S.C. lub SCS nie ma ustalonego prawa do emerytury policyjnej na podstawie przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r., a jeśli tak, to, czy brak uprawnień wynika wyłącznie stąd, że nie zgłosił wniosku o emeryturę policyjną (mimo że spełnia warunki, by mu ją przyznać), czy też stąd, że nie spełnia warunków, by uzyskać prawo do tej emerytury po zwolnieniu ze służby.
• funkcjonariusz SCS nie ma ustalonego prawa do emerytury policyjnej, ale pobiera świadczenie na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r.

Zasady, według których ustalimy wysokość emerytury z FUS i wypłacimy ją, gdy funkcjonariusz Służby Celnej lub Służby Celno-Skarbowej będzie miał ustalone prawo do emerytury policyjnej

Gdy funkcjonariusz SC lub SCS będzie miał ustalone prawo do emerytury policyjnej, do obliczenia wysokości emerytury z FUS weźmiemy pod uwagę wyłącznie okresy ubezpieczenia powszechnego (czyli okresy składkowe i nieskładkowe). Oznacza to, że będziemy musieli wyłączyć te okresy służby, z tytułu których ustalono prawo do emerytury policyjnej [3].
Zasada ta obowiązuje, gdy wysokość emerytury policyjnej obliczono na podstawie jednego z następujących przepisów ustawy z 18 lutego 1994 r.:

• art. 15d – jeżeli funkcjonariusz po raz pierwszy wstąpił do służby w SC lub SCS przed 1 stycznia 2013 r.,
• art. 18e – jeżeli funkcjonariusz po raz pierwszy wstąpił do służby w SC lub SCS po 31 grudnia 2012 r.,
• art. 15 – jeżeli przed 2 stycznia 1999 r. funkcjonariusz pełnił służbę, o której mowa w art. 15d ust. 2, lub był zatrudniony w jednostkach, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 4,
• art. 15c tej ustawy – jeżeli funkcjonariusz, który przed 2 stycznia 1999 r. pełnił służbę, o której mowa w art. 15d ust. 2, lub był zatrudniony w jednostkach, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 4, pełnił również służbę, o której mowa w art. 13b.

W tych przypadkach podstawa obliczenia emerytury z FUS z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego [4] to suma:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji,  zapisanych na koncie ubezpieczonego na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, z wyłączeniem składek za okresy służby,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego, obliczonego z uwzględnieniem okresów pracy w administracji celnej oraz innych okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych) sprzed 1 stycznia 1999 r. 

Nie będziemy mogli w tych przypadkach uwzględnić składek na ubezpieczenie emerytalne za okresy służby, które zostały wliczone do wymiaru emerytury policyjnej. Składki te usuniemy z naszej ewidencji na podstawie zawiadomienia o ustaleniu prawa do emerytury policyjnej, które otrzymamy z właściwego organu emerytalnego [5].

Wysokość emerytury z FUS ustalimy w ten sposób, że podzielimy podstawę jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Weźmiemy przy tym pod uwagę tablicę trwania życia obowiązującą albo w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę z FUS, albo w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn). Zastosujemy tę, która będzie korzystniejsza, czyli pozwoli wypłacać wyższą emeryturę.

Tak obliczoną emeryturę z FUS będziemy wypłacać niezależnie od wypłaty emerytury policyjnej, o ile wysokość emerytury policyjnej ustalono na podstawie art. 15d lub art. 18e ustawy z 18 lutego 1994 r. – a więc wyłącznie za okresy służby. W takim przypadku funkcjonariusz może pobierać jednocześnie oba świadczenia: emeryturę policyjną z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA i emeryturę z FUS z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [6].

Gdy suma emerytury policyjnej oraz emerytury z FUS będzie  niższa od najniższej emerytury, emerytura policyjna zostanie podwyższona do takiej kwoty, aby suma obu świadczeń była równa najniższej emeryturze [7]. Podwyższenia dokona Zakład Emerytalno-Rentowy MSWiA .

Z kolei gdy wysokość emerytury policyjnej ustalono na podstawie art. 15 lub art. 15c ustawy z 18 lutego 1994 r. – a więc zarówno za okresy służby, jak i za okresy składkowe i nieskładkowe – będzie przysługiwała wypłata jednego świadczenia: wyższego lub wybranego przez funkcjonariusza. Funkcjonariusz będzie więc mógł pobierać albo emeryturę policyjną z Zakładu Emerytalno-Rentowego MSWiA, albo emeryturę z FUS z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [6].

Zasady, według których ustalamy wysokość emerytury z FUS, gdy funkcjonariusz Służby Celnej lub Służby Celno-Skarbowej nie ma ustalonego prawa do emerytury policyjnej

Gdy funkcjonariusz SC lub SCS nie ma ustalonego prawa do emerytury policyjnej – np. gdy spełnia warunki do emerytury policyjnej, a nie wystąpił o jej przyznanie – do obliczenia wysokości emerytury z FUS bierzemy pod uwagę zarówno okresy ubezpieczenia (składkowe i nieskładkowe), jak i okresy służby sprzed 1 stycznia 2018 r. [3]. Jednak jeżeli funkcjonariusz wystąpi potem o przyznanie emerytury policyjnej, nie będzie mógł uzyskać prawa do tego świadczenia [8] .

W tym przypadku podstawa obliczenia emerytury z FUS to suma:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, za okresy ubezpieczenia, zapisanych na koncie ubezpieczonego na koniec ostatniego miesiąca przed tym, od którego przysługuje wypłata emerytury, w tym za okresy służby w SC i SCS;
• zwaloryzowanego kapitału początkowego, obliczonego z uwzględnieniem okresów pracy w administracji celnej oraz innych okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych) sprzed 1 stycznia 1999 r.

Jeśli funkcjonariusz SC lub SCS zostanie zwolniony ze służby po 31 grudnia 2017 r. i nie spełni warunków, by uzyskać prawo do emerytury policyjnej, w podstawie obliczenia emerytury z FUS uwzględnimy również składki na ubezpieczenie emerytalne za okresy służby od 1 stycznia 2018 r. do zwolnienia ze służby (czyli składki ustalone od uposażenia wypłaconego funkcjonariuszowi po wejściu w życie ustawy z 11 maja 2017 r.) [9]. Oznacza to, że wliczymy okres, gdy funkcjonariusz nie był objęty powszechnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym i nie odprowadzono na nie składek do FUS. Składki te musi przekazać do ZUS jednostka wypłacająca funkcjonariuszowi uposażenie w dniu zwolnienia go ze służby [10] .

Wysokość emerytury z FUS ustalimy w ten sposób, że podzielimy podstawę jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Weźmiemy przy tym pod uwagę tablicę trwania życia obowiązującą albo w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę, albo w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn). Zastosujemy tę, która będzie korzystniejsza, czyli pozwoli wypłacać wyższą emeryturę.

Jeśli funkcjonariusz SC lub SCS (mężczyzna) należy do otwartego funduszu emerytalnego (OFE) do podstawy obliczenia emerytury z FUS włączymy również środki zapisane na jego subkoncie (z tzw. II filaru).

Jeśli zaś do OFE należy funkcjonariuszka SC lub SCS (kobieta), która spełnia warunki, by przyznać jej okresową emeryturę kapitałową [11], możemy ustalić jej prawo do takiej emerytury. Wysokość świadczenia zależy od środków zapisanych na subkoncie, przy czym, abyśmy mogli je w ogóle przyznać - muszą one wynosić co najmniej 20 razy tyle co dodatek pielęgnacyjny (jego wysokość można sprawdzić na stronie zus.pl). Jeśli wynoszą mniej, środki z subkonta zostaną włączone do podstawy obliczenia emerytury z FUS.

Wysokość okresowej emerytury kapitałowej ustalamy w ten sposób, że dzielimy sumę środków zapisanych na subkoncie na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, przez średnie dalsze trwanie życia, które przyjęliśmy do obliczenia emerytury z FUS. 

Okresową emeryturę kapitałową funkcjonariuszka SC lub SCS może pobierać łącznie z emeryturą z FUS (z tzw. I filaru) – do czasu ukończenia wieku 65 lat. Wraz z osiągnięciem tego wieku utraci prawo do okresowej emerytury kapitałowej. Wtedy jednak przeliczymy jej emeryturę z FUS Do podstawy jej obliczenia włączymy również środki zapisane na subkoncie, które pozostaną po dokonanych wypłatach okresowej emerytury kapitałowej.

Zasady, według których ustalamy wysokość emerytury z FUS, gdy funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej pobiera świadczenie pieniężne na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r.

Jeżeli zwolniony ze służby funkcjonariusz SCS:

• spełnia warunki do przyznania emerytury policyjnej,
• zgłosi wniosek o przyznanie takiej emerytury,
• będzie pobierał świadczenie pieniężne na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r. zaliczane na poczet emerytury policyjnej,
• zgłosi wniosek o emeryturę z FUS z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego,

to emeryturę z FUS obliczymy mu zgodnie z zasadami, które stosujemy dla funkcjonariuszy z ustalonym prawem do emerytury policyjnej, w której uwzględniono okresy służby. Do obliczenia emerytury z FUS możemy więc uwzględnić wyłącznie okresy ubezpieczenia (okresy składkowe i nieskładkowe). Nie możemy wziąć pod uwagę okresów służby [3].

W tym przypadku podstawa obliczenia emerytury z FUS z tytułu ukończenia powszechnego wieku emerytalnego [4] to suma:

• składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji,  zapisanych na koncie ubezpieczonego na koniec ostatniego miesiąca przed tym, od którego przysługuje wypłata emerytury, z wyłączeniem składek za okresy służby,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego, obliczonego z uwzględnieniem okresów pracy w administracji celnej oraz innych okresów ubezpieczenia (składkowych i nieskładkowych) sprzed 1 stycznia 1999 r. 

Przy obliczeniu emerytury z FUS uwzględniamy również okresy ubezpieczenia po zwolnieniu ze służby.

Wysokość emerytury z FUS ustalimy w ten sposób, że podzielimy podstawę jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku przejścia na emeryturę. Weźmiemy przy tym pod uwagę tablicę trwania życia obowiązującą albo w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę z FUS, albo w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn). Zastosujemy tę, która będzie korzystniejsza, czyli pozwoli wypłacać wyższą emeryturę.

Składki na ubezpieczenie emerytalne możemy usunąć z ewidencji dopiero wtedy, gdy otrzymamy zawiadomienie o ustaleniu prawa do emerytury policyjnej, które prześle nam właściwy organ emerytalny [5]. Do czasu otrzymania tego zawiadomienia emerytura z FUS, którą przyznaliśmy na wniosek byłego funkcjonariusza SCS pobierającego świadczenie pieniężne na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z 11 maja 2017 r., będzie ustalona w kwocie zaliczkowej.

Podstawa prawna

[1] Ustawa z dnia 11 maja 2017 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej  Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych ustaw (Dz.U. z 2017 r. poz. 1321), dalej jako ustawa z 11 maja 2017 r.

[2] Ustawa z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2018 r. poz. 132, z późn. zm.), dalej jako ustawa z 18 lutego 1994 r.

[3] Art. 5 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1383, z późn. zm.), dalej jako ustawa emerytalna.

[4] Art. 24 ustawy emerytalnej.

[5] Zastosujemy przepis z art. 40 ust. 8a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.) w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r., nadanym przepisami ustawy z 11 maja 2017 r.

[6] Art. 95 ust. 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r., nadanym przepisami ustawy z 11 maja 2017 r.

[7] Art. 18 ust. 3 ustawy z 18 lutego 1994 r.

[8] Art. 12 ustawy z 18 lutego 1994 r.

[9] Na mocy art. 250a ustawy z dnia 16 listopada 2018 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 508 ).

[10] Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie przekazywania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 2470).

[11] Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1097, z późn. zm.).