Zmiany w przepisach regulujących prawo do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego obowiązujące od 14 sierpnia 2015 r.
15 października 2015
Ustawą z dnia 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 30 lipca 2015 r. poz. 1066) znowelizowane zostały m.in. przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159) w części dotyczącej zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek macierzyński
Prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku śmierci matki lub porzucenia dziecka przez matkę, która nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu
W przypadku śmierci matki lub porzucenia przez nią dziecka także wtedy, gdy zmarła matka dziecka albo matka, która porzuciła dziecko nie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje pod warunkiem przerwania zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje za pozostały do wykorzystania okres przypadający od dnia następnego po dniu śmierci matki niepodlegającej ubezpieczeniu chorobowemu albo po dniu porzucenia przez nią dziecka do końca okresu, w którym z tych uprawnień korzystałaby matka dziecka, gdyby była ubezpieczona.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji
W przypadku, gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji i stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego. Zasiłek macierzyński przysługuje przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Na równi z niezdolnością do samodzielnej egzystencji matki dziecka traktuje się również orzeczoną niepełnosprawność w stopniu znacznym, zatem za legitymowanie się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji uważa się także posiadanie orzeczenia o niepełnosprawności w stopniu znacznym.
Legitymowanie się przez matkę dziecka orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji jest równoznaczne z uznaniem, że stan zdrowia matki uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem. Nie wymaga to odrębnego dokumentowania.
Prawo do zasiłku przysługuje osobie uprawnionej niezależnie od tego, czy matka legitymująca się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji podlega ubezpieczeniu chorobowemu czy temu ubezpieczeniu nie podlega.
Matka nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu
W przypadku, gdy niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała przed urodzeniem dziecka i matka dziecka nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu, ubezpieczony - ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny ma prawo do zasiłku macierzyńskiego przez cały okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.
Jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji matki niepodlegającej ubezpieczeniu chorobowemu powstanie po urodzeniu dziecka, zasiłek macierzyński przysługuje przez okres odpowiadający okresowi urlopu, który pozostałby do wykorzystania, gdyby matka podlegała ubezpieczeniu chorobowemu; okres ten liczony jest od dnia następnego po dniu ustalonym jako dzień powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.
Matka podlega ubezpieczeniu chorobowemu
W przypadku, gdy niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała przed urodzeniem dziecka i matka dziecka podlega ubezpieczeniu chorobowemu może, po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni po porodzie, zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego za dalszy okres. W takim przypadku z pozostałej części okresu zasiłku macierzyńskiego korzysta ubezpieczony - ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny.
W przypadku, gdy niezdolność do samodzielnej egzystencji matki dziecka powstała po urodzeniu dziecka a przed upływem 8 tygodniu po porodzie i matka dziecka podlega ubezpieczeniu chorobowemu może, po wykorzystaniu co najmniej 8 tygodni po porodzie, zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego za dalszy okres. W takim przypadku z pozostałej części okresu zasiłku macierzyńskiego korzysta ubezpieczony - ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny.
Jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji ubezpieczonej - matki dziecka powstanie po urodzeniu dziecka, po upływie 8 tygodni po porodzie, ubezpieczona matka dziecka może zrezygnować z pobierania zasiłku macierzyńskiego nie wcześniej niż od dnia następnego po dniu ustalonym jako dzień powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji. W takim przypadku ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny zasiłek macierzyński przysługuje przez okres odpowiadający okresowi, który pozostał od dnia, od którego matka nie korzysta z zasiłku macierzyńskiego do końca okresu odpowiadającego okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres przed 14 sierpnia 2015 r. w razie, gdy matka niepodlegająca ubezpieczeniu chorobowemu zmarła, porzuciła dziecko albo gdy legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji
W przypadku, gdy matka niepodlegająca ubezpieczeniu chorobowemu zmarła, porzuciła dziecko albo gdy legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, ubezpieczony ma prawo do zasiłku macierzyńskiego także za okres przed 14 sierpnia 2015 r., jeżeli w tym dniu spełniał warunki do wypłaty zasiłku macierzyńskiego.
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje od dnia zaistnienia przesłanek uprawniających do zasiłku, jeżeli przynajmniej jeden dzień okresu zasiłku macierzyńskiego należnego ubezpieczonemu przypada po 13 sierpnia 2015 r. oraz ubezpieczony przerwał zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania opieki nad dzieckiem.
Wysokość zasiłku macierzyńskiego przyznanego w przypadku śmierci nieubezpieczonej matki, porzucenia przez nią dziecka lub gdy nieubezpieczona matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji
W przypadku, gdy ubezpieczony - ojciec dziecka albo inny ubezpieczony członek najbliższej rodziny, złoży wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za pełny należny mu okres w terminie 14 dni liczonych od następnego dnia odpowiednio po dniu:
-
śmierci nieubezpieczonej matki dziecka,
-
porzucenia dziecka przez matkę nieubezpieczoną,
-
wydania orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji - jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji nieubezpieczonej matki dziecka powstała po porodzie,
-
porodu - jeżeli niezdolność do samodzielnej egzystencji nieubezpieczonej matki dziecka powstała przed porodem,
zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru.
W przypadku, gdy ubezpieczony złoży wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za pełny należny mu okres zasiłku macierzyńskiego w terminie 14 dni oraz określi we wniosku, że występuje o wypłatę zasiłku w wysokości 100% podstawy wymiaru za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz w wysokości 60% podstawy wymiaru za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego, wysokość zasiłku ustala się zgodnie z dyspozycją ubezpieczonego.
W związku z tym, że wysokość zasiłku macierzyńskiego (100% i 60%) jest dla ubezpieczonego mniej korzystna, płatnik zasiłku powinien poinformować o tym ubezpieczonego. Jeżeli ubezpieczony wystąpi o zmianę stawki procentowej zasiłku na 80% podstawy wymiaru, płatnik zasiłku ponownie ustali wysokość zasiłku, dokonując rozliczenia różnicy wypłaconego zasiłku macierzyńskiego z zasiłku należnego za bieżący okres.
Zasiłek opiekuńczy
Rozszerzenie kręgu osób uznanych za członków rodziny, których choroba uprawnia do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad nimi
Od 14 sierpnia 2015 r. ubezpieczonemu przysługuje prawo do pobierania zasiłku opiekuńczego z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym rodzicem dziecka niebędącym małżonkiem ubezpieczonego, a także nad chorym ojczymem oraz macochą.
Prawo do zasiłku opiekuńczego
Ubezpieczony - ojciec dziecka albo inny członek najbliższej rodziny, ma prawo do zasiłku opiekuńczego w wymiarze do 8 tygodni (tj. do 56 dni), w okresie pobierania przez ubezpieczoną legitymującą się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, której stan zdrowia uniemożliwia sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, zasiłku macierzyńskiego w wymiarze 8 tygodni po porodzie, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Dotychczas z uprawnienia takiego mógł skorzystać ubezpieczony z tytułu sprawowania opieki nad nowonarodzonym dzieckiem, jeżeli matka dziecka uprawniona do zasiłku macierzyńskiego wymagała opieki szpitalnej ze względu na stan zdrowia uniemożliwiający jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem.
Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego, nie jest związany z rokiem kalendarzowym i nie podlega wliczeniu do odpowiednio 60 lub 14 dni w roku kalendarzowym, przez który maksymalnie przysługuje zasiłek opiekuńczy.
Dokumentowanie prawa do zasiłków
Zasiłek macierzyński
Dokumentem wymaganym do ustalenia prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu członkowi rodziny w przypadku, gdy matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji (albo orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym) i stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem, jest prawomocne orzeczenie wydane przez:
-
lekarza orzecznika ZUS,
-
komisję lekarską ZUS,
-
lekarza rzeczoznawcę KRUS,
-
komisję lekarską KRUS,
-
zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności - w przypadku zaliczenia do znacznego stopnia niepełnosprawności.
Do ustalenia prawa i wypłaty zasiłku niezbędne są także inne dowody określone dla zasiłku macierzyńskiego za okresy odpowiadające poszczególnym rodzajom urlopów.
Podstawą przerwania wypłaty zasiłku macierzyńskiego przysługującego ubezpieczonej - matce dziecka w przypadku, gdy w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji albo niepełnosprawnością w stopniu znacznym stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem są:
-
prawomocne orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji wydane przez lekarza orzecznika ZUS, komisję lekarską ZUS, lekarza rzeczoznawcę KRUS, komisję lekarską KRUS, a w przypadku zaliczenia do znacznego stopnia niepełnosprawności - orzeczenie oniepełnosprawności w stopniu znacznym wydane przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności,
-
oświadczenie ubezpieczonej, od kiedy ubezpieczony ojciec dziecka będzie korzystał zuprawnień do zasiłku macierzyńskiego oraz,
-
zaświadczenie pracodawcy o dacie zaprzestania korzystania z urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego - w przypadku ubezpieczonej będącej pracownicą, której zasiłek wypłaca ZUS.
W razie śmierci matki dziecka niepodlegającej ubezpieczeniu chorobowemu lub porzucenia przez nią dziecka dowodami do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu - ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, są dowody określone dla tych okoliczności w przypadku, gdy matka dziecka podlegała ubezpieczeniu chorobowemu, tj. skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub jego kopia potwierdzona przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem oraz oświadczenie ubezpieczonego zawierające informację o śmierci matki dziecka albo odpowiednio o porzuceniu dziecka przez matkę.
Zasiłek opiekuńczy
Dowodami do ustalenia prawa i wypłaty zasiłku opiekuńczego przysługującego ubezpieczonemu - ojcu dziecka albo innemu członkowi rodziny w przypadku, gdy ubezpieczona - matka dziecka legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu znacznym i stan zdrowia uniemożliwia jej sprawowanie osobistej opieki nad dzieckiem są:
-
prawomocne orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji wydane przez lekarza orzecznika ZUS, komisję lekarską ZUS, lekarza rzeczoznawcę KRUS, komisję lekarską KRUS, a w przypadku zaliczenia do znacznego stopnia niepełnosprawności - orzeczenie oniepełnosprawności w stopniu znacznym wydane przez zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności,
-
oświadczenie ubezpieczonego o pobieraniu przez ubezpieczoną matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego wwymiarze do 8 tygodni po porodzie.
Do ustalenia prawa i wypłaty niezbędne są także inne dowody określone dla zasiłku opiekuńczego, tj. oświadczenie składane na druku ZUS Z-15.
Na wniosek ubezpieczonego, oryginał orzeczenia zwraca się pozostawiając w aktach kserokopię potwierdzoną przez płatnika zasiłku za zgodność z oryginałem.
